Ekstravazasyon (Damar Dışına İlaç Kaçması) Yaralanmalarının Tedavisi | Prof. Dr. Halil İbrahim Canter

Ekstravazasyon (Damar Dışına İlaç Kaçması) Yaralanmalarının Tedavisi

Damar işerisine uygulanması gereken pek çok ilaç kas işerisine de uygulanabilirken çok istisnai durumlarda bazı ilaçların mutlaka damardan verilmesi gerekmektedir. İstisnai ilaçlar olarak sıralanan ilaçlar kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar (kemotörapatikler), yoğunluğu fazla olan ilaçlar (hiperalimentasyon solüsyonları gibi) ve bazı elektrolit (kalsiyum gibi) solüsyonlarıdır. Bu ilaçların mutlaka toplar damarların içerisine verilmesi gerekmektedir.


Bu ilaçların herhangi bir sebepten damar dışına kaçması durumunda oluşan yaralanmalara ekstravazasyon yaralanması adı verilir. Kaçan ilacın cinsine göre dokularda az yada çok yaralanma mutlaka olur. Özellikle bazı kemotörapatiklerin kaçması durumunda ise ilaç uzaklaştırılıncaya kadar yaralanma süreci devam edebilir.


Herhangi bir ilacın damar dışına kaçtığının fark edildiğindeki ilk yapılması gereken ilacın kaçtığı kateter çekilmeden enjektör yardımı ile ilacın geri çekilmeye çalışılması, bu takiben de aynı kateterden kaçan alana serum fizyolojik enfekte edilerek ilacın seyreltilmeye çalışılması olmalıdır. Sonrasında bulunabiliyor ise ilacın antidotu enjekte edilmeli ve ilacın kaçtığı kol veya bacak kalp seviyesi üzerine kaldırılarak olabildiğince doku ödemi azaltılmaya çalışılmalıdır. Erken dönemde soğuk kompresler uygulanarak doku enflamasyonu azaltılmalı, ilaç kaçan bölgeye nemli kapalı yumuşak pansuman yapılarak korunmaya çalışılmalıdır. Açık yara gelişiyor ise yaraların enfeksiyondan korunması için genel yara prensipleri uygulanmalı, yarada devamlı hasar oluşturacak ilaçların ekstravazasyonu olmuş ise erken dönemde yara debridmanı yapılarak yaraların derinleşmesi ve genişlemesi engellenmelidir.


Son yıllarda yapılan çalışmalar yara zeminine yara iyileşmesini hızlandıracak büyüme faktörlerinin uygulanmasının yara gelişimini engellediğini veya açık ayranın kapanmasını hızlandırdığını göstermektedir. Ayrıca pek çok farklı nedenden oluşan yaraların kapatılması için kullanılan VAC (vacume assisted closure) ile ekstravazasyona ikincil yaraların kapatılmasının yara iyileşmesine olumlu etkisinin olacağı gösterilmiştir.